Kategori: Yazı ve Makaleler

Türklerin Bombasırtı dediği bu bölge yabancı askerlerce Quinn’s Post olarak anılmaktaydı. Adını bölgede çarpışan Binbaşı Hugh Quinn’den almaktadır. Hugh Quin 29 Mayıs 1915 çarpışmalarında burada hayatını kaybetmiştir. Türklerce Bombasırtı denmesinin sebebi ise, Anzak ve Türk birliklerinin birbirine çok yakın olması sebebiyle, bazen el bombalarının patlamasına meydan kalmadan bir siperden diğerine atılacak kadar yakın olmasıdır.
Mezarlıkta 399 tekil mezar bulunmaktadır. Daha önce Pope’s Hill mezarlığına gömülen 73 asker ve diğer 6 asker buraya tekrar defnedilmiştir.Mezarın çoğu da belirlenememiştir. Bunların dışında mezarlığın güneyinde iki sıra halinde 36 kimliği bilinen mezar vardır. Özel anıtlarda burada yattığına inanılan 60 Avustralya, 3. Y. Zelanda, 1 İngiliz İng. Deniz piyadesi anısına dikilmiştir.

Conkbayırı Mezarlığı ve Anıtı Conkbayırı’nın doğu yamacında, Kocaçimentepere’ye giden yolun solunda bulunan anıt; Wellington Taburu komutanlığını yapan Yarbay Malone’ın adının da bulunduğu, 6-10 1915 muharebelerinde ölen, mezarı belirsiz ya da başka bir anıtta adı geçmeyen askerlerin adına dikilmiştir. Conkbayırı mevkiinde dikili anıt 6-8 Ağustos 1915 çarpışmalarında Conkbayırı’nı ele geçirmek için William Malone komutasında çarpışarak ölen ve mezarı bilinmeyen 850 Yeni Zelandalı askerin anısını yaşatmaktadır. 1925 Tarihli anıt 25 Nisan Anzak Günü etkinliklerine ev sahipliği yapmaktadır. Conkbayırı üzerinde Y. Zelanda milli anıtı, Chunuk Bair mezarlığı gibi bir küme anıt bulunmaktadır. Y. Zelandalı mimar S. Hurts Seager tarafından tasarlanmıştır. Mezarlığın tam karşısında Conk Bayırı – Koca Çimen tepe yolunun yamaçlarına inşa edilmiş alçak duvar üzerinde 856 askerin adı geçmektedir. Bunlar 1915 Ağustos – Aralık saldırılarında ölen ve isimleri başka yerde geçmeyen NZEF askerleridir. Ağustos 1915 muharebesinden sonra Türk askerleri Y. Zelandalı, İngiliz ve Gurkha askerlerini toprağa gömmüşlerdir. 1 Hintli ve 1 İngiliz asker olmak üzere 10 mezarlık belirlenmiştir. Kimliği belirsiz 2 Y. Zelanda ve diğer 620 asker de burada gömülüdür.

Mezarlık müttefiklerin Hell Spit dedikleri Küçük Arıburnu’nun üzerinde bulunuyor. Muharebeler esnasında yapılan 1919 yılında düzenlenen mezarlıkta 285 Avustralyalı,50 İngiliz,21 Yeni Zelandalı, 3 Seyhanlı asker yatmaktadır.

Arıburnu Mezarlığı, 25 Nisan 1915’te sandallar dolusu Anzakların çıkartma yaptığı Anzak Koyunun kuzey ucundadır. Anzak askerlerinin karaya ilk ayak bastıkları noktalardan biri olmasıyla önemlidir. Mezarlıkta 151 Avustralyalı, 35 Yeni Zelandalı, 27 İngiliz ve 1 Maltalı askerin yanı sıra belirlenemeyen 37 asker gömülüdür.

Adını Tuz gölüne dökülen Azmak Dere’den almaktadır. Farklı mezarlıkların bir araya getirilmesiyle oluşturulmuştur. Azmak Dere 9 Ağustos günü akşamı 9’ncu Sherwood Foresters birliği tarafından ele geçirilmiştir. Bu mezarlıkta, Anafartalar Cephesi’ndeki muharebeler sırasında Kireçtepe’deki çarpışmalarda ölenler yatmaktadır. Mezarlıkta 12 Ağustos 1915de bölgede ölen, Norfolk Alayının 1. ve 5. taburlarına (Sandringham Taburları) mensup askerlerin de mezarları vardır. Ayrıca Kanada kökenli askerlerden oluşan Newfoundland birliği için mezarlığa özel anıt taşlar dikilimiştir. Mezarlıkta 562’si İngiliz, 12’si Kanadalı ve 500’ü de kimliği belirsiz olmak üzere toplam 1074 kişi gömülüdür.

Gelibolu Yarımada’sının en güney ucu olan Hacı İlyas Burnunda Gözcü Baba Tepesinde İngilizlerin en büyük abidesi olan Helles Abidesi yer alır. Abide Lozan Antlaşmasından hemen sonra hem kara hem de deniz muharebelerinde ölenlerin adına dikilmiştir 1924 yılında yapılan anıtın yüksekliği 33 metre olan anıtta yatan asker bulunmamaktadır. Anıtı çevreleyen duvarın iç kısmına döşeli mermer plaklar üzerinde Britanya Krallığına ait 18.985 askerin ve 1530 Hintli askerin adı yazılıyken, bunun yanında 8 Mayıs 1915’de gerçekleşen 2. Kirte Muharebesi’nde çarpışan 2. Avustralya Tugayı’nın bu bölgede kaybettiği 248 askerin adı da anılmaktadır. Ayrıca anıtta, yarımadada görev yapan müttefik kuvvetlerinin tüm ana birliklerinin ve birimlerinin isimleri; müttefik kuvvetlerine ait gemi ve diğer deniz araçlarının da adları yazılmıştır

Arıburnu Yarları mevkiine gelmeden hemen önce sağ yanda yer alan Walker’s Ridge Mezarlığı, batı yönünde Yüksek Sırt’tan ayrılan ve sahile kadar uzanan bir diğer sırtın hemen kenarında yer alır.  Adını Yeni Zelandalı Tugay Komutanı H.B.Walker’dan almıştır. Walker Sırtı Mezarlığı ise 1915 yılında, muharebeler sırasında bazı Anzak askerlerinin buraya gömülmesi ile oluşturulmuştur. Mezarlıkta yatanların çoğunluğunun kimlikleri belirlenmiştir. Bu mezarlıkta 30’u Avustralyalı, 49’u Yeni Zelandalı, 1’i İngiliz Kraliyet Deniz Tümeni personeli ve 12’si kimliği meçhul olmak üzere toplam 92 asker gömülüdür.

Korku derenin doğu ucu, Kılıç Bayırının güney ucunun ikiye ayrılması sonucu oluşan boğaza The Nek (Cesaret tepe) adı verilir. 7 Ağustos 1915 ‘te The Nek taaruzunda ölen askerlerin anısını yaşatır. 1919-1923 yılları arasındaki işgal döneminde inşa edilen mezarlık, muharebeler sırasında bu bölgede yer alan iki taraf ön hatları arasındaki kesime yapılmıştır. Mezarlıkta 6’sı Avustralyalı, 4’ü Yeni Zelandalı ve 316’sı kimliği meçhul olmak üzere toplam 326 asker gömülüdür.

57. Alay şehitliğinden Conkbayırına doğru giderken yolunda sağında yer alır. Kılıç Bayırı üzerinde bulunan bu mezarlık 1919 yılında inşa edilmiştir. 25 Nisan 1915 günü muharebe Kılıçbayırı üzerinde gitti geldi. 11. Tabur’dan Yüzbaşı Eric Tulloch, Teğmen Leslie Mordaunt Reid ile birlikte, karşı tarafta 57. Alay ve 27. Alay ile çarpışmalara sahne olmuştur. Kılıçbayırı, Türk askerlerin elinde kalmıştır. Bu mezarlıkta 33 Avustralyalı, 10 Yeni Zelandalı ve 1 İngiliz askerinin yanı sıra kimliği belirlenemeyen 449 asker gömülüdür.

Mezarlığa Conkbayırı’ndan denize doğru inen yangın yolundan sağa dönerek bu mezarlığa ulaşılır. Yeni Zelanda birliklerinin Conkbayırı’nı gözetledikleri Şahinsırtı denilen mevkidedir. Adını o yıllarda bu civarda bulunan bir çiflikten almıştır. 1919’dan sonra yapılmıştır. 11 isimsiz İngiliz Askerini ve belirsiz 634 Mezarlığı içermektedir. Burada gömüldüğüne inanılan 6 İngiliz ve 1 Y. Zelandalı asker anısına 7 özel anıt yer almaktadır.

Kabatepe’den Conkbayırı yönüne doğru çıkışta Kanlısırt Mevkii’nde bulunmaktadır. 25 Nisan günün sabahı düşman buraya çıkarak üç topumuzu zapt etmiş, bu sırt ve toplar ancak saat 4:30’a kadar Türklerin eline geçebilmişti. Bu sırtı ellerinde tutmak isteyen düşman çok kayıp vermiş ve bunun anısına bu abide dikilmiştir. 25 Nisan’da İngilizler buraya çıktıklarında tek bir çamla karşılaştıklarından –Tek Çam-anlamına gelen Lone  Pine adını vermişlerdir. Her iki taraftan da binlerce askerin canına mal olan Kanlı Sırt üzerindeki çarpışmalar, genelde siper savaşları şeklinde geçmiştir. Bu bölgedeki karşılıklı siper hatları, muharebelerin sonuna kadar 6–10 Ağustos 1915 günlerindeki Kanlı Sırt Muharebesi sonucunda aldığı şekliyle kalmıştır.
Lone Pine Anıt-Mezarlığı içindeki şapel şeklindeki yapının bulunduğu nokta, Şehitler Tepesi olarak tanımlanan küçük bir yükseltinin bulunduğu yerdir. Muharebeler sonrasında bu noktaya, Arıburnu Cephesi’nin sol kanadından sorumlu olarak görev yapan 16. Tümen’in anısına, Türk tarafınca bir anıt yaptırılmıştır. Ancak söz konusu anıt, işgal döneminde Lone Pine Anıt-Mezarlığı yapılırken tamamen yıkılıp, yok olmuştur. Mezarlıkta yatanların çoğu Avustralyalıdır. Diğerleri Yeni Zelandalı ve savaşa katılan az sayıda Amerikan askerinden biri de burada yatmaktadır. Kimliği bilinen 668, kimliği belirsiz 499 kişi ile 1167 gerçek mezara sahiptir. Buna karşılık mezarı bilinmeyen, denizde defnedilen 4936 askerleri de bu merkez mezarlıkta anılmaktadır. Onlarla birlikte toplam 6103 askerin hatırası Lone Pine Mezarlığı’nda yaşatılmaktadır.

Anafartalar mevkiindeki, yabancıların Hill 10 diye adlandırdıkları Softa Tepe mevkiinde bulunmaktadır. Mezarlık ismini bu tepeden almıştır. Hill 10, Tuz Gölünün kuzey kısmında alçak ve tek bir tepecik olup II’nci Manzhester ve 9’ncu Lancashire Fusilers birlikleri tarafından 7 Ağustos sabahının erken saatlerinde ele geçirilmişti. Bu mezarlıkta 699 mezarın 547 İngiliz, 8 Kanadalı, 2 Avustralyalı askerlerin yanı sıra kimliği tespit edilemeyen 142 asker gömülüdür.